Geld lenen van familie of vrienden. Omdat de maand een ’stukje te kort is’. Het komt regelmatig voor, als we afgaan op de grote enquête waar 1600 mensen van het ombudspanel van deze krant aan meededen. Ouders lenen het vaaks aan hun kinderen, om ze er doorheen te helpen, maar ook binnen vriendengroepen komt het voor. Niet altijd met het gewenste resultaat. ,,Duizend gulden geleend, paar keer naar gevraagd, maar nooit teruggekregen. Einde vriendschap.’’
’Met familie moet je wandelen, niet handelen’
Nu banken de criteria aangescherpt hebben, komt het onderlinge lenen steeds vaker voor. Uit de resultaten van onze enquête blijkt, dat de lening het vaakst wordt gebruikt voor ’levensonderhoud’. Het gaat dan om bedragen tot vijfduizend euro, die vooral binnen gezinnen (uit)geleend worden. Bij bedragen tot duizend euro wordt vaker een beroep op vrienden gedaan. Bij leningen van boven de 10.000 euro blijkt dat die vrijwel uitsluitend binnen de familie plaatsvinden en benut worden voor aankoop of onderhoud van de woning of de overbrugging van een financieel gat bij de financiering. Vrienden spelen bij die bedragen geen rol meer.
Bedragen tot vijfduizend euro worden ook gebruikt om schulden af te lossen of de aankoop van een auto te financieren.
Hoge rente
De redenen om binnen familie of vriendengroep te lenen zijn duidelijk. Genoemd worden de bank. Die wil geen lening verstrekken of berekent hoge rentes. Bij familie is het vaak rentevrij. Uit de enquête blijkt dat maar in een op de drie gevallen rente berekend wordt en die ligt dan meestal ook nog onder een vergelijkbare commerciële rente. Anderen hebben snel geld nodig om schulden af te lossen. Een BKR-registratie gooit ook nog wel eens roet in het eten.
Als het uitkomt
De meestvoorkomende afspraken rond afbetaling zijn maandelijks een vast bedrag of ’als het uitkomt’. Hoe hoger het bedrag, en dat zal niet verwonderen, hoe vaker de afspraken schriftelijk zijn vastgelegd. Toch is in meer dan de helft van de gevallen de lening niet meer dan een mondelinge afspraak. En dat kan tot onduidelijkheid leiden. De contracten die bij een notaris zijn vastgelegd, leiden het minst vaak tot een verstoring van de onderlinge relatie. Anders gebeurt dat bij gemiddeld een op de negen gevallen.
Het brengt ellende
Verstoring van de relatie is voor veel geënquêteerden de reden om er helemaal niet aan te beginnen. Of dat na een ervaring niet nog een keer te doen. ,,Geld lenen aan familie of vrienden heeft grote risico’s op verstoorde relaties.’’ ,,Met familie moet je wandelen, niet handelen.’’ ,,Wat als een relatie stukloopt of de schuldenaar in gebreke blijft?’’
Vooral ouders geven aan dat ze niet lenen om de relatie tussen de kinderen niet scheef te trekken. Andere ouders kiezen er voor om binnen de fiscale mogelijkheden geld aan kinderen te schenken. ,,Dan kan ieder het op zijn of haar eigen manier gebruiken.’’
Anderen wijzen erop dat je moet leren om te sparen zodat je niet hoeft te lenen. Dus het bestedingspatroon aanpassen. ,,Ik heb vorig jaar een cursus ’Knip op je portemonnee’ gedaan en sindsdien doe ik bewuster boodschappen.’’
Jij hebt toch schulden?
De ervaringen van mensen die wel van familie geleend hebben zijn soms schrijnend. ,,Ik leende van mijn moeder voor mijn eerste auto. Als ik wat voor mezelf aanschaf hoorde ik steeds: ’Jij hebt toch schulden (meervoud!)’. Ik heb mij dat altijd laten aanleunen en altijd voor haar klaargestaan om haar naar hot en her te brengen. Tot in het buitenland aan toe.’’
Een ander hielp een drugsverslaafde zoon om van zijn schulden af te komen. ,,Maar het liep mis. Al ons geld kwijt. Soms gooit hij wel eens een briefje van 50 euro door de bus als hij weer een baantje heeft gehad.’’
,,In goed vertrouwen werd afgesproken dat er in gedeelten terugbetaald werd als er ruimte was. We zijn nu acht maanden verder en er is nog geen tientje terugbetaald, maar er worden ondertussen wel andere dingen aangeschaft.’’ ,,Ondanks herhaald aandringen is er niks terugbetaald. Het is nu geen vriend meer.’’
Hoera!
Gelukkig gaat het ook heel vaak goed, getuige de ervaringen van onze lezers. Als er maar duidelijke afspraken gemaakt zijn. Vaak is een lening niet eens een onderwerp van gesprek. Of hebben de partners er voordeel bij. Een vader leent zijn dochter geld voor de woning. ,,Zij betaalt 6 procent rente en krijgt direct 2 procent als schenking terug. Ze krijgt wel 6 procent aftrek, zodat ze voordelig uitkomt.’’ Dat gebeurt vaker. Soms versterkt een lening zelfs de onderlinge relatie. ,,Halverwege de lening liet mijn schoonvader weten dat het een schenking werd. Hoera!’’
Nog meer ervaringen:
’Het coöperatieve moet terug, onderling lenen’
,,Sinds jaar en dag leen ik geld aan familie en vrienden. Nooit beschaamd geworden. Geen bank, wel een principe. Iedereen betaalt vijf procent. Ik ben arm geboren en heb nu de mogelijkheid om per zes nullen te doen wat ik wil. Het eerdere coöperatieve, wat de Turken volgens mij doen, moet terug.’’
,,Een zoon heeft na zijn scheiding een lening van ons gekregen. Gaat al jaren goed. Hij betaalt zes procent rente. Met de andere kinderen is dit doorgesproken. We hebben wel een vraag: Als de rente in natura wordt betaald, hoe verantwoord je dat dan aan de fiscus? Wat voor bewijzen zijn er nodig?’’
,,Onze dochter hebben we 2500 euro geleend. Ze beloofde dit vier maanden later terug te betalen, maar dat gebeurde niet. Het speelt nu al twee jaar. Ze zou het geld nodig hebben voor een advocatenkwestie, maar bewijzen zijn moeilijk te krijgen. We weten niet meer wat we moeten geloven.’’
,,Onze zoon kreeg voor zijn bedrijf een renteloze lening van 40.000 euro. Omdat hij die rente cadeau kreeg, hebben we onze andere kinderen een bedrag gegeven. Zo dachten we eerlijk te handelen. Maar daarover is nu ruzie ontstaan: hij wil dat bedrag ook hebben. We zijn nu onze zoon en zijn gezin kwijt.’’
Vijf tips van lezers
1. Zet afspraken duidelijk op papier. Schept duidelijkheid, ook als iemand komt te overlijden.
2. Leen niet aan jongeren. ,,Geld gaat vaak op aan andere zaken dan waarvoor geleend is.’’
3. ,,Ik schrijf de schulden op een bord in de keuken. Dan wordt er sneller afgelost.’’
4. Probeer de tering naar de nering te zetten. ,,Je kunt niet meer uitgeven dan je binnenkrijgt.’’
5. Leen niet aan verslaafden. ,,Uiteindelijk gaan ze alleen voor zichzelf.’’
Auteur: Durk Geertsma
Bron: Haarlems Dagblad